Артыкул прысвечаны разгляду практык талерантнасці і суіснавання розных рэлігійных і этнічных супольнасцяў Вільні XVII стагоддзя. У раннім Новым часе Вільня мела вельмі разнароднае насельніцтва: лютэране, кальвіністы, каталікі, уніяты, праваслаўныя, юдэі, мусульмане. Аўтар ставіць пытанне пра тое, якім чынам забяспечвалася адносна мірнае суіснаванне розных супольнасцяў у эпоху рэлігійных канфліктаў і войнаў. Праз аналіз асобных сацыяльных практык (шлюб, рассяленне, хрышчэнне і гэтак далей), а таксама параўнанне з іншымі гарадамі Еўропы (нямецкія імперскія гарады, Львоў), вызначаецца месца Вільні на шкале талерантнасці еўрапейскіх гарадоў ранняга Новага часу.

Ключавыя словы: Вільня, талерантнасць, рэлігійныя супольнасці, канфе-сійная гісторыя.

The article considers the practices of tolerance and coexistence of different religious and ethnic communities of Vilnius in the 17th century. In early modern period Vilnius had a very heterogeneous population: Lutherans, Calvinists, Catholics, Uniates, Orthodox Christians, Jews, and Muslims. The author raises the question how a relatively peaceful coexistence of diverse religious communities was maintained in the era of conflicts and wars. Through the analysis of certain social practices (marriage, settlement, baptism, etc.), and comparison with other European cities (the German imperial cities, Lviv), the author maps the place of Vilnius on the scale of tolerance of European cities of early modern era.

Keywords: Vilnius, Tolerance, Religious Communities, History of Denominations.

Статья посвящена рассмотрению практик толерантности и сосуществования различных религиозных и этнических сообществ Вильнюса XVII века. В раннем Новом времени Вильнюс имел очень разнородное населения: лютеране, кальвинисты, католики, униаты, православные, иудеи, мусульмане. Автор ставит вопрос о том, каким образом обеспечивалась относительно мирное сосуществование различных сообществ в эпоху религиозных конфликтов и войн. Через анализ отдельных социальных практик (брак, расселение, крещение и так далее), а также сравнение с другими городами Европы (немецкие имперские города, Львов), определяется место Вильнюса на шкале толерантности европейских городов раннего Нового времени.

Ключевые слова: Вильнюс, толерантность, религиозные сообщества, конфессиональная история.

Дзейнасць гарадзенскага бурмістраўска-радзецкага суда мала вывучана ў гістары-яграфіі. Асноўнай крыніцай па даследаванні судовай практыкі стала кніга за 1639– 1642 гады. Яна дала магчымасць прааналізаваць асаблівасці працы суда, яе адпавед-насць заканадаўству, склад суда. Установа працавала ў адпаведнасці з прывілеямі і заканадаўчымі актамі, такімі як “Саксонскае Люстра” і “Вейхбільд”. Суд займаўся як актыкацый дакументаў, так і разглядам судовых спраў. Кваліфікацыя ўраднікаў дазва-ляла весці справаводства ў адпаведнасці з заканадаўствам, але пры гэтым не абышло-ся без канфліктаў, злоўжыванняў і правапарушэнняў

Ключавыя словы:магістрат, магдэбургскае права, судовая практыка.

The work of the Magistrate Court of Hrodna was scarcely studied in the historiography. The main source for the study of judicial practice was the 1639–1642 book. It provided the material for analysing the court work, its compliance with the law, and the court composition. The institution operated in accordance with the privileges and regulations, including the Speculum Saxonum and Ius municipale. The court dealt with both document recording and consideration of lawsuits. The officials were qualified enough to keep records in accordance with the law, but conflict, abuse and delinquency took place nevertheless.

Keywords: Magistrate, Magdeburg Law, Judicial Practice.

Деятельность гродненского бурмистровско-радецкого суда мало изучена в историографии. Основным источником по исследованию судебной практики стала книга за 1639– 1642 годы. Она позволила проанализировать особенности работы суда, ее соответствие законодательству, состав суда. Учреждение работало в соответствии с привилегиями и законодательными актами, такими как «Саксонское Зерцало» и «Вейхбильд». Суд занимался как актикацией документов, так и рассмотрением судебных дел. Квалификация урядников позволяла вести делопроизводство в соответствии с законодательством, но при этом не обошлось без конфликтов, злоупотреблений и правонарушений.

Ключевые слова: магистрат, магдебургское право, судебные практика.

Аўтар звяртае ўвагу на важную ролю Бібліі ў фармаванні права Вялікага Княства Літоўскага. Робіцца аналіз ключавых ідэяў эпохі, ідэйнай скіраванасці складальнікаў Статутаў і саміх тэкстаў гэтых прававых помнікаў. Заўважаецца тэндэнцыя збліжэн-ня заканадаўства ВКЛ з біблійным законам на працягу XVI стагоддзя. Адзначаецца ўплыў Рэфармацыі на разуменне біблійных каштоўнасцяў у тагачасным грамадствеВКЛ. Уплывы Бібліі спрыялі пашырэнню ідэі каштоўнасці свабоды і жыцця чалавека, а таксама маральнага вымярэння закону.

Ключавыя словы: Статуты ВКЛ, Біблія, гісторыя права, Вялікае Княства Літоўскае, рэнесанс.

The author focuses on importantce of the Bible in the formation of the Grand Duchy of Lithuania law. He analyses the key ideas of the era, the ideological orientation of the creators and the texts of these legal monuments. He notes a tendency of convergence of the GDL legislation with biblical law during the 16th century. The author also mentions the impact of the Reformation on the understanding of biblical values in the GDL society. The infl uence of the Bible helped to expand the idea of values of freedom and human life, and the moral dimension of law. Reliance on biblical values contributed to the relevance of the GDL Statutes for several centuries.

Keywords: GDL Statutes, Bible, History of Law, Grand Duchy of Lithuania, Renaissance

Автор обращает внимание на важную роль Библии в формировании права Великого Княжества Литовского. Делается анализ ключевых идей эпохи, идейной направленности составляющих Статутов и самих текстов этих правовых памятников. Замечается тенденция сближения законодательства ВКЛ с библейским законом в течение XVI века. Отмечается влияние Реформации на понимание библейских ценностей в тогдашнем обществе ВКЛ. Влияние Библии способствовало расширению идеи ценности свободы и жизни человека, а также морального измерения закона.

Ключевые слова: Статуты ВКЛ, Библия, история права, Великое Княжество Литовское, Ренессанс.

Тэкст падсумоўвае шматгадовыя даследаванні аўтара па вывучэнні старажытнай літаратуры ўсходніх славян – як уласна першакрыніц, так і больш позніх інтэрпрэ-тацый, а таксама развіцця славістыкі як дысцыпліны, што адчувала значныя палітыч-ныя ўплывы. Аналізуецца паходжанне феномену “старажытная руская літаратура”, развіццё корпусу тэкстаў, праблема ўплываў і запазычванняў. Значная ўвага надаецца інстытуцыянальным аспектам развіцця кніжнай культуры Усходняй Еўропы, а таксама розным ацэнкам і інтэрпрэтацыям феномена “старажытнарускай літаратуры” ў на-вуковых даследаваннях XIX і XX стагоддзя.

Ключавыя словы: старажытнаруская літаратура, гісторыя літаратуры, Ста-ражытная Русь, славістыка.

The text summarises the author’s many years of research of ancient literature of the East Slavs, including primary sources and later interpretations, as well as the development of Slavic Studies as a discipline which has experienced considerable political influence. He analyses the origin of the phenomenon of «Old Russian literature», the development of the body of texts, the problem of influences and borrowings. He pays considerable attention to the institutional aspects of the book culture of Eastern Europe, as well as various assessments and interpretations of the phenomenon of «Old Russian literature» in scientific studies of the 19th and 20th centuries.

Keywords: Old Russian Literature, History of Literature, Ancient Rus’, Slavic Studies.

Текст подытоживает многолетние исследования автора по изучению древней литературы восточных славян – как собственно первоисточников, так и более поздних интерпретаций, а также развитие славистики как дисциплины, которая переживала значительное политическое влияние. Анализируется происхождение феномена «древнерусская литература», развитие корпуса текстов, проблема влияний и заимствований. Значительное внимание уделяется институциональным аспектам раз-вития книжной культуры Восточной Европы, а также различным оценкам и интерпретациям феномена «древнерусской литературы» в научных исследованиях XIX и XX веков.

Ключевые слова: древнерусская литература, история литературы, Древняя Русь, славистика.

У тэксце пазначаюцца некаторыя актуальныя праблемы вывучэння Берасцейскай уніі 1596 года, робіцца спроба развесці ўласна навуковыя і грамадска-палітычныя прабле-мы ў асэнсаванні падзеі, пазначаюцца асноўныя напрамкі і дасягненні ў даследаван-ні крыніц, матываў і рэакцыі на праект злучэння каталіцкай і праваслаўнай царквы ў Рэчы Паспалітай і Вялікім Княстве Літоўскім. Пазначаюцца найбольш спрэчныя і ды-скусійныя пытанні.

Ключавыя словы: Берасцейская унія, канфесійная гісторыя, гістарыяграфія, уніяцтва.

The article discusses a number of important problems of studying the Union of Brest of 1596. It attempts to separate the scientific and socio-political problems of understanding of the event, and mentions the main directions and achievements in the study of the sources, motivations and reactions to the project of unification of the Catholic and the Orthodox Church in the Polish-Lithuanian Commonwealth. The author presents the most controversial and debatable issues.

Keywords: Union of Brest, History of Denominations, Historiography, Uniate Church.

В тексте рассматриваются некоторые актуальные проблемы изучения Брестской унии 1596 года, делается попытка развести собственно научные и общественно-политические проблемы в осмыслении события, обозначаются основные направления и достижения в исследовании источников, мотивов и реакции на проект соединения католической и православной церкви в Речи Посполитой и Великом Княжестве Литовском. Обозначаются наиболее спорные и дискуссионные вопросы.

Ключевые слова: Брестская уния, конфессиональная история, историография, униатство.

ртыкул прысвечаны Бернхарду Прытвіцу (каля 1500–1561), старасту горада Бар і аднаму з арганізатараў абароны Польскага Каралеўства і Вялікага Княства Літоўскага ад татарскіх набегаў. Прытвіц стаяў ля вытокаў з’яўлення казацтва на раннім этапе, яго “Мемарандум” і лісты з’яўляюцца важнай крыніцай па гэтым пытанні. Дзейнасць Бернхарда Прытвіца разглядаецца ў кантэксце агульных працэсаў, якія адбываліся ў XVI стагоддзі на стэпавай мяжы Рэчы Паспалітай, Маскоўскай дзяржавы і іншых краін Усходняй Еўропы.

Ключавыя словы: Польскае Каралеўства, Вялікае Княства Літоўскае, стэпавая мяжа, казацтва, татары.

The article is devoted to Bernhard Prittwitz (about 1500–1561), the headman of the city of Bar and one of the organizers of the defense of the Polish Kingdom and the Grand Duchy of Lithuania from the Tatar invasions. Prittwitz was the founder of the Cossacks at their early stage, and his “Memorandum” and the letters are important sources on the subject. Activities of Bernhard Prittwitz are considered in the context of the general historical processes that took place in the 16th century on the steppe frontier of the Polish-Lithuanian Commonwealth, Russia and other Eastern European countries.

Keywords: Polish Kingdom, Grand Duchy of Lithuania, Steppe Frontier, Cossacks, Tatars.

Статья посвящена Бернхарду Притвицу (около 1500–1561), старосте города Бар и од-ному из организаторов обороны Польского Королевства и Великого Княжества Литовского от татарских набегов. Притвиц стоял у истоков становления казачества на раннем этапе, его «Меморандум» и письма являются важным источником по этому вопросу. Деятельность Бернхарда Притвица рассматривается в контексте общих процессов, которые проходили в XVI веке на степном фронтире Речи Посполитой, Московского государства и других стран Восточной Европы.

Ключевые слова: Польское Королевство, Великое Княжество Литовское, степной фронтир, казачество, татары.

Альберт Кранц – канонік Любека, нямецкі гуманіст і аўтар некалькіх гістарычных прац, прысвечаных гісторыі народаў “Germaniae magnae” – існуючай, на яго думку, этнатэрытарыяльнай супольнасці германцаў і славян. Аб’ектам даследавання стане яго праца “Вандалія”. “Вандалія” прасякнутая духам перадрэфармацыйнага нямецкага гуманізму, у ёй адлюстраваныя класічныя для позняга сярэднявечча ідэі “сваёй” антычнасці. Аўтар лічыць актуальным спецыяльны разгляд “рускіх” сюжэтаў “Вандаліі” з прычыны таго, што праца была выдадзеная яшчэ да “Нататак пра Масковію” Сігіз-мунда Герберштэйна і дагэтуль застаецца малавядомай рускамоўнаму чытачу.

Ключавыя словы: рэнесансная гістарыяграфія, Маскоўская дзяржава, Іван Жахлівы, Альберт Кранц, Wandalia.

Albert Krantz was a clergyman from Lubeck, a German humanist and author of several works on the history of the peoples of “Germaniae magnae” – in his opinion, an existing ethnoterritorial community of Germans and Slavs. The object of the study is his work Wandalia. Wandalia is permeated by the spirit of pre-Reformation German humanism and displays the classic for the late Middle Ages idea of the “own” antiquity. The author thinks that consideration of Russian subjects of Vandalia is particularly important, because this work was published even before the “Notes on Muscovy” of Sigismund von Herberstein and to this day remains almost unknown within the Russian-speaking readership.

Keywords: Historiography of Renaissance, Muscovy, Ivan the Terrible, Albert Krantz, Wandalia.

Альберт Кранц – каноник Любека, немецкий гуманист и автор нескольких исторических трудов, посвященных истории народов «Germaniae magnae» – существующей, по его мнению, этнотерриториальной общности германцев и славян. Объектом ис-следования станет его труд «Wandalia». «Wandalia» проникнута духом предреформационного немецкого гуманизма, в ней находят свое отражение классические для позднего средневековья идеи «своей» античности. Автор считает актуальным специальное рассмотрение «русских» сюжетов «Вандалии» ввиду того, что труд был из-дан еще до «Записок о Московии» Сигизмунда Герберштейна и по сей день остается малоизвестным русскоязычному читателю.

Ключевые слова: ренессансная историография, Московское государство, Иван Грозный, Альберт Кранц, Wandalia.